سخن‌گوی دولت جمهوری اسلامی ایران در توییتر خود خبر داده است سرانجام پس از ماه‌ها تعلل و اتلاف وقت از سوی دولت «حسن روحانی»، شیوه اجرای «قانون اعطای تابعیت ایران» از مادر ایرانی به فرزندی که پدر غیر ایرانی دارد، تصویب شده است.
«علی ربیعی» در توییتر خود نوشته است: «خوشحالم امروز پس از پیگیری و چالش‌های زیاد، آیین‌نامه اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی تصویب شد. زنان ایرانی خارج از کشور نیز مشمول این آیین‌نامه هستند. استاندار‌ی‌ها، سازمان ثبت احوال و دفاتر نمایندگی‌های خارج از کشور مسئول اقدام می‌باشند.»
اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از نکاح زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی انتقال تابعیت به جز از ناحیه پدر ایرانی به فرزند، اعطای شهروندی از جانب مادر ایرانی را هم ممکن می‌کند.
مصوبه اولیه مجلس شورای اسلامی می‌گفت مادر ایرانی می‌تواند برای فرزندش که پدر غیر ایرانی دارد، درخواست تابعیت کند. اما پس از ۱۸ سالگی، خود فرزند می‌تواند چنین درخواستی را مطرح کند به شرط این که نهادهای امنیتی تایید کنند که فرد متقاضی تابعیت، مشکل امنیتی ندارد. تایید نهاد امنیتی برای گرفتن تابعیت ایرانی تا قبل از ۱۸ سالگی لازم نبود.
شورای نگهبان به مصوبه اول مجلس ایراد گرفت و به درخواست این شورا، مجلس شرط موافقت سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به مراجع تصمیم‌گیر امنیتی اضافه کرد. خواست دوم شورای نگهبان هم این بود که برای دادن تابعیت ایرانی، استعلام از وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران فقط از ۱۸ سالگی به بعد لازم نباشد بلکه از بدو تولد نوزاد مورد نیاز است.
مجلس زیر فشار شورای نگهبان این تغییر را در دوم مهر ۱۳۹۸ انجام داد و شورای نگهبان هم دهم مهرماه مصوبه را تایید کرد. روز شانزدهم مهر دولت ایران این قانون را برای اجرا به وزارت‌خانه‌های خود ابلاغ کرد اما در عمل آن را تا سی و یکم اردیبهشت ۱۳۹۹ به اجرا نگذاشت.
با تدوین دستورالعمل مورد نیاز این قانون که دولت تنظیم آن را مدت هفت ماه طول داد، حالا وزارت کشور در داخل ایران و نمایندگی‌های وزارت امور خارجه درخواست مادران ایرانی یا فرزندان بالای ۱۸ سال مادران ایرانی که پدر غیر ایرانی دارند را برای اعطای تابعیت ایران دریافت می‌کنند.
مراحل اعطای تابعیت به این صورت است که پس از تولد فرزند از مادر ایرانی با پدر خارجی، اگر ازدواج به طور شرعی به ثبت رسیده باشد، مادر می‌تواند برای فرزند خود تقاضای تابعیت بدهد. اگر مادر ایرانی به هر دلیل از این کار خودداری کند، پس از ۱۸ سالگی این حق برای فرزند او محفوظ است که شخصا تقاضای دریافت تابعیت کند.
هر زمان که این درخواست به دولت ایران داده شود، وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سه ماه فرصت دارند که نتیجه را اعلام کنند. اگر این دو نهاد امنیتی تشخیص دهند که متقاضی مشکل امنیتی ندارد، شناسنامه ایرانی برای او صادر می‌شود. اگر متقاضی بخواهد در ایران زندگی کند، می‌تواند برای پدرش هم تقاضای اقامت ایران بدهد. مجددا وزارت اطلاعات و سپاه پاسداران تقاضای اقامت پدر خارجی شهروند ایرانی را بررسی می‌کنند و اگر مشکل امنیتی نداشت، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در این قانون موظف شده است که مجوز اقامت برای پدر متقاضی را صادر کند.
دولت جمهوری اسلامی ایران می‌گوید دست کم ۵۰ هزار فرزند با مادر ایرانی و پدر غیر ایرانی متقاضی دریافت تابعیت ایران هستند اما هنوز شناسنامه ایرانی ندارند. بر اساس آمار رسمی، بیشتر از یک میلیون و۵۰۰ هزار ایرانی هم در کانادا، امریکا و بریتانیا ساکن هستند که بسیاری از آن‌ها که پدر خارجی دارند، هنوز تابعیت ایرانی نگرفته‌اند.
با اجرایی شدن قانون اعطای تابعیت از مادر ایرانی به فرزند، احتمالا شمار متقاضیان این تابعیت در ایران بیشتر از خارج خواهد بود. چرا که مراحل مورد نیاز امنیتی مثل مراجعه به وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه، شماری از ایرانیان خارج از کشور را از گرفتن تابعیت ایرانی منصرف کرده است.
