طی دو هفته گذشته، چندین شرکت دارویی تولید و توسعه واکسن کووید‌ـ۱۹ به پیشرفت‌‌های قابل توجهی دست یافته و به مرحله نهایی نزدیک‌تر شده‌اند. با وجود آنکه هنوز راه درازی در پیش است، در رقابت نفس‌گیر برای دستیابی به واکسن کرونا نشانه‌هایی امیدبخش دیده می‌شوند.
روز دوشنبه، ۲۰ ژوئیه «آکسفورد» و «آسترازنکا» ( که به طور مشترک در حال کار برروی تولید واکسن هستند) نتایج امیدوارکننده‌ای از نخستین مرحله آزمایش بالینی واکسن کرونا را در شماره اخیر ژورنال پزشکی لنست منتشر کردند.
هفته پیش بود که شرکت آمریکایی مدرنا، در جریان فاز نخست آزمایش به پاسخ مثبت درباره حضور آنتی بادی (پادتن) رسید.
نتایج آزمایش واکسن‌های در دست تولید و آزمایش توسط «نام کاینسینو بیولوژیک»، «فایزر» و«بیونتک» همگی مثبت بوده است.
اخیرا شرکت دارویی فایزر از دولت ترامپ دو میلیارد دلار دریافت کرد. در روسیه نیز یک موسسه تحقیقاتی اعلام کرد که وارد فاز سوم آزمایش می‌شود. کره شمالی نیز مدعی شد که مرحله آزمایش بالینی واکسن ساخت این کشور را شروع کرده است.
آیا این نتایج به معنای موفقیت‌آمیز بودن واکسن است؟ آیا واکسن کرونا به زودی در دسترس خواهد بود؟ آیا واکسن ما را برای همیشه در مقابل کرونا ایمن می‌کند؟ جواب این سئوالات در حال حاضر این است: نه لزوماً!
واکسن پیشتاز، آکسفورد
مهمترین خبر این هفته در زمینه واکسن، انتشار نتایج واکسن آکسفورد بود.
این نتایج در نشریه معتبر پزشکی لنست منتشر شد: «واکسن ایمن است، چند عارضه جانبی دارد، و در هر دو بخش سیستم ایمنی پاسخ قوی ایمنی را از خود نشان داده است…»
منظور از هر دو قسمت سیستم ایمنی که در مقاله لنست به آن اشاره شده است، ایمنی هومورال (مزاجی) که به واسطه آنتی‌بادی‌ها حاصل می‌شود و همچنین ایمنی سلولی است که حاصل فعال‌شدن لنفوسیت‌های تی است.
بر اساس نتایجی که در مجله لنست منتشر شده، آکسفورد روی حدود هزار بیمار این واکسن را آزمایش کرده است.
دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا با همکاری هم به تولید واکسن در سطحی جهانی خواهند پرداخت.
دو گروه داوطلب در آفریقای جنوبی و برزیل برای تست‌های نهایی این واکسن در نظر گرفته شده اند. اما مسئولان پزشکی در آفریقای جنوبی نگران آن هستند که پس از تولید واکسن، در صف آخر دریافت آن بمانند و به تجربه‌های مربوط به داروی ایدز اشاره می‌کنند. آنها خواستار قراردادی شفاف در این باره با آسترازنکا شده اند.
برای این که همه واکسینه شوند، جهان نیازمند دستکم حدود هفت میلیارد و هشتصد میلیون واحد واکسن است. اما اگر برای واکسینه کردن افراد توسط واکسن‌های تاییدشده بیش از یک واحد لازم باشد، قطعاً به واحدهای بیشتری نیاز داریم.
تلاش‌های دیگر
پژوهشگران در سراسر جهان در حال کار بر روی بیش از ۱۶۵ واکسن علیه ویروس کرونا هستند. ۲۷ واکسن اکنون به مرحله آزمایش انسانی رسیده است.
تولید واکسن کار بسیار دشوارو زمان بری است و مراحل متعددی را شامل می‌شود. رکورد تهیه واکسن ۴ سال است، اما یک دهه کار بر روی یافتن هم چندان غیر معمول نیست. در مورد ویروس کرونا انتظار می‌رود که تا سال آینده یک واکسن ایمن و موثر وارد بازار شود.
اکنون بیش از ۱۴۰ واکسن در مرحله پیش-بالینی (پری‌کلینیکال) است و هنوز بر روی انسان آزمایش نشده است.
دراین مرحله دانشمندان واکسن را بر روی حیواناتی نظیر موش یا میمون آزمایش و چگونگی پاسخ ایمنی را مطالعه می‌کنند.
۱۹ واکسن در فاز نخست هستند. این فاز، مرحله‌ای است که واکسن از نظر ایمنی و میزان مصرف مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
دانشمندان واکسن را بر روی گروه کوچکی از انسان‌ها آزمایش می‌کنند، آزمایش این مرحله از نظر ایمنی و میزان مصرف وتایید تحریک سیستم ایمنی است.
۱۳ واکسن فاز دوم را که مرحله ای فراتر از آزمایش‌های ایمنی بالینی است، می‌گذرانند.
دانشمندان در این مرحله واکسن را بر روی صدها نفر آزمایش می‌کنند. گروه‌های مختلفی برای آزمایش انتخاب می‌شوند که معمولاً کودکان و سالمندان را نیز شامل می‌شود. سازمان غذا و داروی آمریکا (اف دی ای) می گوید برای آن که واکسن در این مرحله به عنوان واکسن موثر مد نظر قرار گیرد، باید دستکم نیمی از افراد واکسینه شده را محافظت کند.
چهار واکسن در فاز سوم هستند، که در حقیقت فاز آزمایشی در مقیاس بزرگ و بر روی داوطلبان متعدد است. و یک واکسن برای استفاده محدود تاییدیه گرفته است.
دانشمندان در این مرحله واکسن را به هزاران نفر می‌دهند و سپس منتظر می‌مانند تا ببینند چه تعدادی به ویروس مبتلا می‌شوند.
و بالاخره مرحله تأیید فرامی‌رسد.
مسوولان و سازمان‌هایی که وظیفه تایید و بررسی واکسن را دارند نتایج مراحل آزمایشی را بررسی و در مورد تایید یا عدم تایید آن تصمیم می‌گیرند. در شرایطی که همه‌گیری و شیوع گسترده بیماری وجود دارد ممکن است این روند تسریع شود.
تنها واکسنی که تاییدیه محدود گرفته توسط یک شرکت چینی با نام کاینسینو بیولوژیک با همکاری یک آکادمی علمی تحقیقاتی وابسته به ارتش چین ساخته و تاییدیه آن هم از سوی ارتش چین اما به صورت محدود صادر شده است.
هفت‌خوان واکسن
آیا وقتی که دانمشندان واکسن را یافتند و با موفقیت آزمایش کردند و از تمام مراحل تایید گذشت ، خیال ما راحت می‌شود؟ خیر موانعی بزرگ‌تر بر سر راه است.
حتی وقتی واکسن موثری پیدا شد روند تولید آن روندی طولانی است، شرکت‌های دارویی لازم است میلیون‌ها و بلکه میلیاردها واحد واکسن تولید کنند و این در حالی است که واکسن‌های بیماری‌های دیگری نظیر اوریون، سرخک و .. نیز مورد نیاز است و این حجم عظیم تقاضا در صف خط تولید قرار خواهد گرفت.
وقتی واکسن آماده شود، همه بلافاصله و همزمان به آن دسترسی نخواهند داشت و سوال اصلی این است که اولویت با چه کسانی است؟
ماه گذشته فرنسیس کالینز، مدیر موسسه ملی سلامت آمریکا از آکادمی ملی پزشکی درخواست کمک کرد. درخواست کالینز این بود: آیا آکادمی تمایل دارد که یک دستورالعمل دراین زمینه که چه کسانی باید اول واکسن بزنند تهیه کند؟
برخی کارشناسان معتقدند که جمعیت آسیب‌پذیر جامعه مانند ساکنان خانه سالمندان، زندان‌ها، افرادی که در صنعت بسته بندی موادغذایی نظیر گوشت کار می‌کنند باید در اولویت دریافت واکسن باشند.
توزیع، مانعی حتی بزرگ‌تر از تولید است. فرستادن واکسن از کارخانه‌ها به اقصی نقاط و تحویل این محموله در فاصله زمانی کوتاه و بسرعت کار بسیار دشواری است.
تزریق واکسن همچنین به سرنگ محتاج است. در آمریکا تولیدی‌های ساخت سرنگ بشدت مشغول کارند تا با تولید صدها میلیون سرنگ اضافی کمبود آن را جبران کنند.
سارقان واکسن
در این رقابت نفس‌گیر جهانی ظاهرا برخی کشورها، برای عقب نماندن از قافله رو به تقلب آورده اند.
هفته پیش بر اساس یک گزارش مرکز امنیت ملی سایبری بریتانیا آن را منتشر کرد، هکرهای روسی متهم به تلاش برای سرقت تحقیقات واکسن کرونا از آمریکا، بریتانیا و کانادا شده بودند.
دولت روسیه این اتهام را رد کرده است.
البته این اولین تلاش برای سرقت اطلاعات واکسن کرونا نیست ماه مه مقام‌های آمریکایی هکرهای چینی را متهم به تلاش برای دزدی اطلاعات واکسن کرده بودند.
بر اساس گزارشی از نیویورک تایمز هکرهای ایرانی توجه‌شان بیشتر معطوف درمان کووید-۱۹ است. هکرهای دولتی کره جنوبی، ویتنام و چند کشور دیگر نیز به تلاش برای سرقت اطلاعات در مورد ویروس متهم هستند.
حدود شش ماه از آغاز فراگیری ویروس کرونا در سراسر جهان می‌گذرد، دستکم ۱۵ میلیون مورد تایید شده از این بیماری در ۱۸۸ کشور جهان مشاهده شده و بیش از نیم میلیون مرگ بر اثر ابتلا به این ویروس ثبت شده است، در حالیکه کارشناسان به پایان همه‌گیری کویید-۱۹ در آینده نزدیک خوش‌بین نیستند، اما رقابت جهانی برای دستیابی به واکسن کرونا ادامه دارد.
پیش از این گروهی از مقام‌ها و متخصصان کریسمس با واکسن کرونا را وعده داده بودند. اما مایک رایان، رئیس برنامه اضطراری سازمان جهانی بهداشت گفته است انتظار استفاده از واکسن کووید-۱۹ را تا اوایل سال ۲۰۲۱ نداشته باشید.
