- تحولات جدید عراق، برهم صالح رئیس جمهوری این کشور را بر آن داشت تا موضع خود را مشخص کرده و گزینه رویارویی با تهران را انتخاب کند. رئیس جمهوری عراق به محور اول یا اساسی یعنی ایالات متحده که مایل به حل مشکلات بغداد و خروج این کشور از تونل خلاء سیاسی است، روی آورد.
- ائتلاف شیعی یا جبهه مقاومت شیعه علیه واشنگتن که با مهندسی تهران طراحی شد و قرار بود آمریکا را نه تنها از عراق بلکه از تمام منطقه غرب آسیا بیرون کند، با تحولات اخیر در عراق مضمحل و نابود شد!
- پس اینهمه سرمایهگذاریهای هنگفت جمهوری اسلامی روی این جماعت در عراق چه خواهد شد؟!
طی روزهای گذشته عراق شاهد تحولاتی ژرف در عرصه سیاسی بود تحولاتی که با تصمیم قاطع برهم صالح رئیس جمهوری این کشور در تعیین عدنان الزرفی از ائتلاف «النصر» به رهبری حیدر العبادی به عنوان نامزد برای پست نخست وزیری این کشور پایان یافت.
هلیکوپتر آپاچی ارتش آمریکا بر فراز بغداد؛ ۱ ژانویه ۲۰۲۰
تعیین عدنان الزرفی برای اولین بار خارج از اراده ائتلافهای بزرگتر شیعه در پارلمان عراق صورت میگیرد در حالی که تا چندی پیش تعیین نامزد برای پست نخستوزیری و تشکیل دولت جدید با مشورت مستقیم تهران صورت میگرفت.
ناکار کردن ائتلاف شیعه
تعیین این نامزد جدید پس از گذشت حدود صد روز از استعفای عادل عبدالمهدی و تحت فشار اعتراضات خیابانی و موضعگیری منفی مرجعیت شیعه در نجف (آیتالله سیستانی) علیه او صورت گرفت.
دولت عادل عبدالمهدی که با رضایت و مشورت تهران به قدرت رسیده بود به دلیل عملکرد نامساعد در برخورد با اعتراضات و عدم توانایی در جلوگیری از قتلهای زنجیرهای کنشگران و معترضان به وسیله گروههای فراقانونی وابسته به رژیم جمهوری اسلامی و همراه با گستردهتر شدن دایره اعتراضات و فاصله گرفتن و سپس مخالفت مرجعیت شیعه این کشور، در نهایت مجبور به استعفا شد.
این تحولات ممکن است به این معنا تفسیر شود که زندگی سیاسی عراق که پیشتر بین دو محور آمریکا- جمهوری اسلامی تقسیم شده بود، دیگر نمیتواند ادامه داشته باشد و زمینههای تفاهم و همگرایی تهران- واشنگتن که قبلا به جاهای باریک رسیده بود، اکنون به خط پایان رسیده است.
تحولات جدید عراق، برهم صالح رئیس جمهوری این کشور را بر آن داشت تا موضع خود را مشخص کرده و گزینه رویارویی با تهران را انتخاب کند. رئیس جمهوری عراق به محور اول یا اساسی یعنی ایالات متحده که مایل به حل مشکلات بغداد و خروج این کشور از تونل خلاء سیاسی است، روی آورد. گزینهای که به تسلط تهران و تاثیرات مستقیم آن بر عراق پایان خواهد داد.
جمهوری اسلامی ایران در سالهای گذشته از اختلافات درون شیعی و سنی و کردی برای تعیین نخست وزیری، به نفع خود استفاده کرده و همواره خلاء «پست نخست وزیری» را به گروگانی تبدیل میکرد که جز با تحمیل شرایط خود و تضمین خواستههای وابستگانش در بغداد، این گروگان را آزاد نمیکرد. نمونه بارز گروگانگیری «پست نخست وزیری» توسط رژیم ایران در سال ۲۰۰۶ بود که در انتخابات پارلمانی دکتر ایاد علاوی شخصیت سیاسی سکولار عراقی پیروز انتخابات بود اما رژیم ایران در آن زمان در روند تایید و اعتماد رای پارلمان برای علاوی کارشکنی کرد و با آشتی دادن مقتدی صدر و نوری مالکی پس از جنگ خونینی که بین آن دو اتفاق افتاده بود، ائتلافی علیه دکتر علاوی تشکیل داد تا بلاخره نوری المالکی به قدرت رسید. نتیجهی حکومت المالکی گسترش فرقهگرایی و جنگ فرقهای و در نهایت سقوط دو سوم خاک عراق و دومین شهر بزرگ این کشور به دست داعش در سال ۲۰۱۴ بود. حکومت المالکی طبق گزارش سازمان ملل فاسدترین حکومت جهان بود.
حالا برهم صالح با انتخاب شخصیتی وابسته به ائتلاف «النصر» به رهبری حیدر العبادی نخست وزیر پیشین عراق وارد مقابله و رویارویی با محورهای ایران شده است.
استقبال ملیگرایان و مخالفان وابستگی به رژیم ایران
با توجه به فضای سیاسی جدید عراق، بخش وسیعی از نیروهای مترقی و جریانهایی سیاسی این کشور مایلند که گزینه برهم صالح نه تنها مأموریتهای «دولت موقت» که ایجاد مرحله جدید با انتخابات زودهنگام پارلمانی در روند سیاسی عراق را تدارک میبیند به انجام برساند بلکه امیدوارند این تغییرات قبل از هر چیز نفوذ گروههای وابسته به رژیم ایران در ساختار حکومتی عراق را پایان دهد تا دیگر توانایی تسلط بر قدرت و تعیین روند سیاسی این کشور را نداشته باشند.
واکنشهای استقبال از گزینه برهم صالح فوری بود و نیروهای مدنی و گروههای جوانی که بر مخالفان سیاسی تأثیر بسزایی دارند از این گزینه استقبال کردند. این جوانان معتقدند که انتخاب الزرفی بنبست در روند سیاسی را از بین میبرد و کشور از از انجماد سیاسی کنونی خارج میکند. بعلاوه این دستورالعمل نشانگر توانایی عراقیها برای خروج از گزینههای مورد تأیید حکومت ایران است.
استقبال بسیاری از ملیگرایان، کردها و سنیهای عراق از کاندیداتوری عدنان الزرفی، انگیزهای برای بخشهای وسیعی از نیروهای پیشرفته سیاسی عراق به وجود آورد تا حمایت خود را از الزرفی اعلام کنند. اغلب این نیروها پیشتر با مأموریت محمد توفیق علاوی مخالفت کرده بودند. آنها در پاکی و مهیندوستی علاوی همنظر بودند اما در قدرت و توانایی او برای عبور دادن عراق از مرحله بحرانی کنونی و رویارویی با احزاب فاسد وابسته به تهران شک و تردید داشتند.
تنها چند ساعت پس از تعیین الزرفی از سوی برهم صالح، ائتلاف کردستان حمایت خود را از این نامزدی اعلام کرد. به دنبال آن نیروهای سیاسی سنی نیز او را تایید کردند. این دو جریان که به شدت با نفوذ رژیم ایران مخالفاند با تایید خود چتر و پوشش ملی برای عدنان الزرفی فراهم کردند تا مهمترین مؤلفههای قومی و مذهبی یعنی کردها و سنیها و همچنین نیروهای سیاسی فراتر از مرزهای فرقهای و قومی را دور خود جمع کند.
الزرفی از حمایت شیعیان سکولار و هواداران ائتلاف «النصر» به رهبری حیدر العبادی و ائتلاف «سائرون» به رهبری مقتدی صدر نیز برخوردار است. علاوه بر این تعدادی از نمایندگان مستقل نیز از او حمایت کردهاند که این خود وقوع تحولاتی جدید و بیسابقه در عرصه سیاسی عراق را نشان میدهد.
مخالفت وابستگان به جمهوری اسلامی
اما در مقابل، تعیین الزرفی با مخالفت ائتلافهای نزدیک به حکومت ایران مواجه شده است از جمله ائتلافهایی چون «تیار الحکمه» (جریان حکمت) به رهبری عمار الحکیم، ائتلاف «الفتح» به رهبری هادی العامری یار وفادار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس که در عراق کشته شد، ائتلاف «دولت قانون»به رهبری نوری المالکی، ائتلاف «مجلس اعلی» به رهبری همام حمودی و فالح الفیاض و تمام گروههای شبهنظامی که در عراق به دنبالچههای رژیم ایران معروفند مانند «عصائب اهل الحق» به رهبری قیس الخزعلی، «گردانهای امام علی» به رهبری شبل الزیدی ، گردانهای «سید الشهداء» به رهبری الاء ولائی و «حرکه النجباء» به رهبری اکرم کعبی که اغلب آنها از سوی آمریکا در لیست تروریستی گنجانده شدهاند و مخالفت علنی خود را با تعیین عدنان الزرفی اعلام کردهاند.
در قانون اساسی عراق اگر گروههای سیاسی یا ائتلافها در پارلمان برای تعیین نامزدی برای تصدی پست نخست وزیری به توافق نرسند، رئیس جمهوری حق دارد این پست را خود به عهده بگیرد یا با انتخاب گزینه از شخصیتهای مستقل، اداره کشور را به وی بسپارد تا با انتخابات زودهنگام یک پارلمان جدید تشکیل شود.
این گروهها مستقیم یا به صورت تلویحی اعلام و تهدید کردند که گزینه برهم صالح میتواند به چنان نتایج منفی منجر شود که بر امنیت و ثبات کشور تأثیر بگذارد! جناحهای مخالف نامزدی الزرفی که درواقع نماینده گرایشهای رژیم ایران در صحنه سیاسی عراق محسوب میشوند، در ماههای اخیر بطور مکرر الزرفی را به دست داشتن در راهاندازی تظاهرات گسترده معترضان در نجف و آتش زدن کنسولگری جمهوری اسلامی ایران و درگیریهای خونین در خیابانهای این شهر متهم میکنند. در نجف همه دفاتر و نمایندگیهای احزاب وابسته به رژیم ایران به آتش کشیده شد. معترضان عراقی دو بار کنسولگری جمهوری اسلامی را آتش زدند.
«جبهه مقاومت شیعه» در عراق نابود شد
پس از کشته شدن قاسم سلیمانی و چندین چهره همتراز او به وسیله ایالات متحده در عراق و همزمان با قیام شهرهای شیعهنشین، وضعیت حکومت ایران و پایگاه نفوذش در عراق به کلی متزلزل شد. به همین جهت تهران بسیار تلاش کرد که مقتدی صدر و گروههای شبهنظامی را بهم نزدیک و متحد کند تا به قول خود خانه «بیت الشیعی» را از فروپاشی کامل نجات دهد. اما اکنون انتخاب گزینه الزرفی شکاف عمیقی بین مقتدی صدر و گروههای طرفدار رژیم ایران به وجود آورده است بطوری که تمام تلاشهای تهران جهت نزدیک کردن مقتدی صدر با قیس خزعلی، اکرم کعبی و زید الشبلی با هدف تشکیل جبهه شیعه وابسته به جمهوری اسلامی علیه حضور آمریکا در عراق بر باد رفت.
این ائتلاف شیعی یا «جبهه مقاومت شیعه» علیه واشنگتن که با مهندسی تهران طراحی شد با تحولات چند روز اخیر مضمحل و نابود شد. این «جبهه مقاومت» قرار بود آمریکا را نه تنها از عراق بلکه از تمام منطقه غرب آسیا خارج کند!
ائتلاف السائرون نیز با تایید نامزدی عدنان الزرفی مسیر خود را از گروههای وابسته به رژیم ایران که همه آنها در لیست تروریستها هستند، جدا کرد و بار دیگر به سوی ائتلاف ملی فراگیر تغییر جهت داده و در موضعگیری خود تجدید نظر کرد.
با توجه به دادههای جدید، گروههای وابسته به حکومت ایران دو راه در پیش دارند:
یا باید نامزدی عدنان الزرفی که شعار خلع سلاح همه شبهنظامیان و جمعآوری همه سلاح و قرار دادن آنها تحت کنترل نهادهای نظامی دولت یعنی ارتش متعارف و پلیس دولتی را سرلوحه برنامه دولت آینده خود قرار داده قبول کنند؛
یا اینکه به مخالفت خود به عنوان اپوزیسیون آنهم تنها در مناطق شیعه، که از آنجاها نیز طرد شدهاند، ادامه دهند.
این گروهها در مناطق غیرشیعه عراق هیچ پایگاه یا محبوبتی ندارند بنابراین در روند دموکراسی و انتخابات آزاد آینده غیرممکن است که حتی یکی از این گروههای شبهنظامی که به الگویی از فساد مالی، اقتصادی و ناامنی در کشور عراق معروف هستند، بتوانند بار دیگر به قدرت برسند.
اینجاست که این پرسش جدی مطرح میشود: پس اینهمه سرمایهگذاریهای هنگفت جمهوری اسلامی روی این جماعت در عراق چه خواهد شد؟!
نتایج و سیر تحولات نشان میدهد که بازندهی نهایی بر سر نفوذ در عراق، رژیم ایران و برنده اصلی همانا مخالفان محور نفوذ تهران در بغداد خواهند بود.
آیا راهی برای نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی وجود دارد؟
اکنون میتوان گفت که جناحها و نیروهای متحد با رژیم ایران به مرحله جدید و متفاوت از سالهای گذشته قدم گذاشتهاند. تهران باید اعتراف کند که انباشت اشتباهات مستقیم یا مواردی که از سوی این متحدین سر زد نتیجه معکوس داده و باعث عقبنشینی سیاسی واز بین رفتن نفوذ احزاب شیعه وابسته به حکومت ایران در میان مردم عراق شده است.
در مرحله بعدی نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی در مقابل یکی از این دو گزینه قرار خواهند گرفت:
یا رفتن به سوی دامن زدن به تشنج در عراق با هدف خنثی کردن روند تشکیل دولت حتی با توسل به اسلحه؛
یا خم شدن در برابر توفان برای جلوگیری از متلاشی شدن خود از طریق اتخاذ سیاستهای معتدل و روش پراگماتیست در برخورد با دولت جدید تا شاید حداقل بتوانند در ساختار حکومت سهمی داشته باشند؛ وگرنه به کلی از صحنهی سیاسی حذف خواهند شد.
آمریکا تصمیم گرفته است به تدریج رژیم ایران را از عراق خارج کند. تظاهرات عراقیها از آغاز با جهتگیری علیه نفوذ جمهوری اسلامی همراه بود. سپس به دلیل ترور و قتل کنشگران عراقی توسط احزاب و عوامل وابسته به رژیم ایران، رویکرد ضد رژیم ایران در تظاهرات و نارضایتیهای عمومی تشدید شد.
پس از گزارش رویترز و درز اطلاعات از داخل عراق مبنی بر تشکیل جلسه قاسم سلیمانی و شبهنظامیان وابسته به او در بغداد برای طراحی سرکوب قیام عراقیها، نفرت مردم عراق از سلیمانی و رژیم ایران به اوج خود رسید.
در چنین شرایطی، آمریکا سلیمانی و چهار تن از عوامل ترور و سرکوب از جمله ابومهدی المهندس و الجابری را به قتل رساند و به بمباران مداوم پایگاههای شبهنظامیان تابع رژیم ایران در عراق پرداخت.
مجموعهی این وضعیت، یعنی خیزش سراسری عراقیها و ضربات کوبندهی آمریکا موقعیت رژیم ایران و احزاب وابستهاش در عراق را به شدت تضعیف کرد.
از سوی دیگر، خروج فراکسیون سنیها و کردها از پارلمان عراق مشروعیت تصویب هر قانونی از پارلمانی را که پر از مزدوران رژیم ایران بود زیر سئوال برد.
در نتیجهی این تحولات، سرانجام انتخاب عدنان الزرفی به عنوان گزینهی برهم صالح پس از عدم توافق نیروهای متخالف در پارلمان خارج از ارادهی احزاب شیعه وابسته به تهران اتفاق افتاد. این انتخاب آخرین میخ را بر تابوت «جبهه مقاومت شیعه» و محور نفوذ رژیم ایران در عراق زده است.
الزرفی از یاران نزدیک حیدر العبادی است که در سالهای اخیر مواضعاش کاملا ضد رژیم ایران شده است. استقبال نیروهای معترض عراقی، آمریکا، کردها و سنیها از گزینه برهم صالح و و حمایت محمد الحلبوسی رئیس پارلمان عراق از او، گروههای وابسته به رژیم ایران را به حاشیه راند و آنها را محصور کرد.
در عراق جدید معادلهای که سالها پیش قاسم سلیمانی پس از تعیین رؤسای قوای سهگانه در عراق با برتری نفوذ جمهوری اسلامی بر آمریکا در این کشور به کار میگرفت و بازی نفوذ سیاسی در عراق را با نتیجه سه بر صفر به نفع تهران رقم میزد، دیگر جواب نمیدهد.
بر اساس تمامی این دادههاست که نتایج کاملا ملموس به نظر میرسد. بازیکن آمریکایی در تلاشهای خود برای محدود کردن نقش و نفوذ رژیم ایران در عراق پیشرفت آشکاری داشته و توانسته است تهران را تقریبا کیشمات کند.
به همین دلیل مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا، اگرچه «محتاطانه»، ولی به سرعت از معرفی عدنان الزرفی استقبال کرد. وزیر خارجه آمریکا ارائه کمکهای ایالات متحده آمریکا به دولت الزرفی را مشروط بر اجرای تعهدات بینالمللی بغداد، پاسخگویی به خواستههای معترضان، دفاع از دموکراسی و تقویت نهادهای رسمی دولت مانند ارتش و پلیس کرده است. گرچه پمپئو فعلا ترجیح داده در اعلام پیروزی بر جمهوری اسلامی ایران عجله نکند و درها را برای احتمال تغییر رفتار تهران و کشاندن آن به میز مذاکرهای با شروط جدید آمریکا باز گذاشته است.
منبع: ایندیپندنت عربی
نویسنده: حسن فحص
ترجمه وتنظیم از کیهان لندن
