بازارهای نفت دنیا روز دوشنبه شاهد پدیده‌ای بی‌سابقه در تاریخ شد: قیمت نفت آمریکا برای تحویل در ماه آینده تا منفی ۳۷ دلار پیش رفت.
قیمت منفی برای نفت، پدیده‌ای بی‌سابقه در طول تاریخ است و بدین معنی است که تولیدکننده‌های آمریکایی نه تنها آماده تحویل رایگان محموله‌های نفتی به مشتریان هستند، بلکه ۳۷ دلار به ازای هر بشکه پول نیز می‌دهند تا محموله‌ها را به اصلاح "رد کنند".
اما چرا این وضعیت پیش آمده است؟
هم اکنون روزانه حدود ۱۲ میلیون بشکه نفت در آمریکا تولید می‌شود، اما تقاضای نفت هم در آمریکا و هم در جهان به حدی کاهش یافته که مشتری برای آن وجود ندارد. در چنین مواقعی، معمولا دولت آمریکا نفت مازاد و بی‌مشتری را از تولیدکننده‌ها می‌خرد و انبار می‌کند، اما مشکل اینجاست انبارهای ذخیره‌سازی آمریکا پر شده‌اند.
از طرفی طی بیش از ۲ ماه گذشته، روزانه ۳۰ میلیون بشکه نفت مازاد در جهان به بازارها سرازیر شده و عملا احتیاجی به نفت تولیدی آمریکا در دیگر کشورها نیست.
همچنین بر اساس آمارها، هم اکنون ۱۶۰ میلیون بشکه نفت در جهان بر روی نفتکش‌ها انبار شده و عملا امکان انبار کردن نفت روی نفتکش‌های خالی نیز وجود ندارد. علاوه بر آن، نزدیک ۶۰ میلیون بشکه محصولات نفتی بی‌مشتری در جهان نیز در نفتکش‌ها انبار شده است.
در این وضعیت تنها دو راه پیش روی تولیدکننده باقی می‌ماند: قطع تولید و یا فروش رایگان و حتی دادن پاداش به مشتری.
وقتی تولیدکننده‌ای تصمیم به قطع تولید از یک میدان کند، معمولا این روند مدتی طول می‌کشد تا عملیاتی شود. در برخی مواقع نیز هزینه توقف تولید نفت بسیار بیشتر از رایگان فروختن و حتی پاداش دادن به مشتری است. به همین دلیل بخشی از تولیدکننده‌های آمریکایی در تلاش هستند در کوتاه مدت حتی به مشتریان ۳۷ دلار به ازای هر بشکه پاداش نیز بدهند، تا این نفت را تحویل بگیرد.
امید به آینده
قیمت نفت آمریکا برای تحویل در ماه مه به منفی ۳۷ دلار رسیده است، اما قیمت آن برای تحویل در ماه ژوئن هنوز بالای ۲۰ دلار است. بدین ترتیب، تولیدکننده‌های آمریکایی برای مدت کوتاهی زیان رد کردن محموله‌های نفتی را متحمل می‌شوند تا وضعیت دوباره بهبود یابد، خصوصا اینکه انتظار می‌رود ماه آینده تولید جهانی نفت ۲۰ میلیون بشکه در روز کاهش یابد و قیمت ها در ماه‌های پیش رو با لغو شدن محدودیت های اجتماعی و قرنطینه در کشورهای مختلف جهان افزایش یابد.
برای نمونه چند ساعتی بعد از افت قیمت نفت آمریکا به منفی ۳۷ دلار، دوباره قیمت‌ها به منفی ۲۶ دلار افزایش یافت و احتمالا در روزهای آینده وضعیت بهتر می شود.
اما آنچه که مسلم است، نباید انتظار داشت قیمت‌ها افزایش چشمگیری داشته باشد و احتمالا بخش چشمگیری از نفت شیل تولیدی آمریکا در هفته‌های پیش رو از رده خارج شود، چون هزینه تولید نفت شیل بالاتر از بسیاری از انواع نفت هاست.
انواع مختلفی از نفت‌ها با مشخصاتی متفاوت از قبیل میزان سنگینی، ترکیب گوگرد، پالایشگاه های نیازمند به همان نوع نفت، بازارهای منطقه‌ای و غیره در جهان عرضه می‌شود. برای برخی از آنها مشتری وجود دارد و برای برخی دیگر نه. به همین خاطر نفت برنت دریای شمال در حالی که قیمت نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا دوشنبه به منفی ۳۷ دلار سقوط کرد، بشکه‌ای حدود ۲۶ دلار برای تحویل در ماه ژوئن معامله شد.
نمونه دیگر آن نفت سبک جمهوری آذربایجان است که همواره چند درصدی گران‌تر از نفت برنت است، اما هم اکنون بشکه‌ای زیر ۲۰ دلار معامله می‌شود و هفته پیش حتی قیمت آن به ۱۱ دلار نیز سقوط کرده بود، در حالی که قیمت برنت در آن زمان ۲۷ دلار بود. علت امر این بود که بازارهای مدیترانه مشتری اصلی نفت سبک آذربایجان است و هفته گذشته این بازارها اشباع شده‌بودند و نیازی به نفت سبک آذربایجان نداشتند. لازم به یادآوری است که هزینه تولید و حمل نفت آذربایجان تا بازارهای مدیترانه، بشکه‌ای ۱۸ دلار است و هفته گذشته عملا آذربایجان نفت خود را با زیان فروخته بود و کماکان سودی دریافت نمی‌کند.
این موضوع درست است که ایران چندین نوع نفت تولید می‌کند که درجه سنگینی و ترکیب گوگرد آنها متفاوت است، اما گزارش‌ها حاکی است که بخاطر تحریم ها، کل صادرات این کشور تنها به سوریه و مقدار اندکی نیز به چین محدود شده و حتی معلوم نیست از بابت تحویل نفت پولی می‌گیرد یا نه.
هم اکنون ۴.۵ میلیارد نفر، یعنی بیش از نصف جمعیت جهان در قرنطینه هستند و نیاز به سوخت و به تبع آن نیاز به نفت خام به شدت کاهش داشته است.
برای نمونه، بر اساس برآورد شرکت های پالایش نفت هند، نیاز به بنزین و گازوئیل در این کشور طی ماه آوریل بیش از ۶۰ درصد و نیاز به سوخت هواپیما حدود ۹۵ درصد نسبت به آوریل پارسال کاهش یافته است.
وضعیت مشابهی در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیز حاکم است.
هم اکنون زمزمه‌هایی از برخی کشورها از جمله آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، استرالیا، دانمارک و دیگران برای کاستن از محدودیت‌های اجتماعی و اقتصادی مربوط به شیوع کرونا شنیده می‌شود و اگر وضعیت شیوع کرونا در جهان مقداری بهبود یابد، شاید بتوان امیدوار بود در پاییز یا زمستان امسال دوباره تقاضای جهانی نفت افزایش یابد و قیمت ها بالا برود، اگرچه انتظار افزایش قیمت نفت به سطح اواخر پارسال که ۷۰ دلار بود، بسیار خوش‌بینانه است.
البته لغو بخشی از محدودیت‌های مربوط به شیوع کرونا نیز خطرات خود را دارد و می‌تواند به اوج‌گیری دوباره شیوع کرونا در این کشورها منجر شود.
